Το εσωτερικευμένο κοινωνικό χωριό

του Βελίκη Γιάννη

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό και πολιτικό ον. Τείνει να δημιουργεί, να ζει και να εσωτερικεύει τις κοινωνικές του σχέσεις. Το σύνολο των εσωτερικευμένων αυτών σχέσεων στη συνέχεια λειτουργούν σα φίλτρο στις πραγματικές κοινωνικές συναναστροφές και επηρεάζουν τον τρόπο που αυτές γίνονται αντιληπτές.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες προτείνουν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, έχει τη δυνατότητα, και απαιτεί να δημιουργήσει, κοινωνικές σχέσεις με περίπου 150 άτομα. Ο αριθμός αυτός επιβεβαιώνεται να ισχύει σε πολλά μικρά χωριά στον κόσμο και σε πολλούς στρατιωτικούς σχηματισμούς (λόχους). Αφότου εδραιωθούν οι πρώτες 150 σχέσεις μπορούν εύκολα ή δύσκολα, όλες οι μερικές, να αντικατασταθούν από νέα πρόσωπα ανάλογα με τις εμπειρίες του κάθε ατόμου.

Το άτομο στην πορεία του από τη βρεφική έως την ώριμη ηλικία περνά από μία εξέλιξη στο πεδίο της σύναψης και καλλιέργειας κοινωνικών σχέσεων. Ξεκινάει έχοντας ανάγκη την συναισθηματική σχέση με ένα πρόσωπο, τη γνωστή σχέση προσκόλλησης με ένα μητρικό πρότυπο, με το οποίο και, σε φυσιολογική εξέλιξη, αποκολλάται μετά τον 10 μήνα και προσεγγίζει τα υπόλοιπα μέλη του οικογενειακού περιβάλλοντος. Σταδιακά, και έως την εφηβεία, αν όλα πάνε καλά, θα έχει συμπληρωθεί το εσωτερικευμένο κοινωνικό χωριό των 150 περίπου ατόμων. Σε όλη τη διάρκεια ζωής του το άτομο θα συναλλάσσεται στη σκέψη του με αυτά τα εσωτερικευμένα φανταστικά πρόσωπα (ή με τους αντικαταστάτες αυτών). Το «χωριό» αυτό θα αποτελεί τον γνωστό του «εσωτερικό κόσμο» και πολλές φορές, μέσα από τις εσωτερικές συγκρούσεις, επιδοκιμασίες κ.λπ., θα συνάγει την προσωπική και ατομική του ταυτότητα.

Σε περίπτωση που οι σχέσεις αυτές δεν υπάρχουν, είτε γιατί το άτομο απομονώθηκε τεχνητά, είτε γιατί το επέλεξε να απομονωθεί, οι σχέσεις αυτές μπορούν να αντικατασταθούν από φανταστικά πρόσωπα. Είναι γνωστή η απομόνωση των συγγραφέων τις περιόδους που συγγράφουν ένα έργο και δημιουργούν, κατά τις οποίες προσπαθούν να «χτίσουν» τους χαρακτήρες των έργων τους εντελώς μέσα από τη φαντασία τους, και κάθε σχέση με τον εξωτερικό κόσμο τους δημιουργεί εμπόδια. Επίσης είναι γνωστές οι περιγραφές των μοναχών και μυστών όλων των θρησκειών, που μετά την ηθελημένη απομόνωση τους αρχίζουν και «βλέπουν πνεύματα και αλληλεπιδρούν μαζί τους».

Τα μέλη του εσωτερικευμένου κοινωνικού χωριού δεν είναι απαραίτητα μόνο πραγματικά ή φανταστικά πρόσωπα. Μπορεί επίσης να είναι συγγραφείς, φιλόσοφοι ή καλλιτέχνες των περασμένων αιώνων που το έργο τους έχει αγγίξει βαθιά κάποιον σύγχρονο άνθρωπο. Μπορεί να είναι ήρωες από τηλεοπτικές σειρές ˙ σε χώρες του τρίτου κόσμου έχουν παρατηρηθεί πολλές αλλαγές στη νοοτροπία και την κοινωνική συμπεριφορά των φανατικών τηλεθεατών σύμφωνα πάντα με αυτή των ηρώων τους. Να σημειωθεί ότι τα παιδιά επηρεάζονται πιο εύκολα, ακόμη και αν πρόκειται για φιγούρες κινουμένων σχεδίων όπως ο Ποπάϋ ή ο Σπάιντερμαν. Και φυσικά με τις ταινίες που επιδεικνύουν βία συμβαίνει η αντίστοιχη μεταβολή της συμπεριφοράς.

Αυτοί που μεγάλωσαν σε χωριά, και δη απομονωμένα, σε γενικές γραμμές δύσκολα αλλάζουν τον κοινωνικό τους χάρτη. Αντίθετα τα άτομα που έχουν ταξιδέψει πολλές φορές στο εξωτερικό, είναι κατά κανόνα πιο δεκτικά στο να δημιουργούν σχέσεις με αγνώστους (και να μεταβάλλουν σε δεύτερο χρόνο την εσωτερικευμένη τους κοινωνική οργάνωση). Αυτή σε γενικές γραμμές είναι και η διαφορά του τοπικιστή από τον κοσμοπολίτη. Επίσης παίζει ρόλο η ηλικία ˙ όσο μεγαλύτερη τόσο πιο δύσκολη η σύναψη καινούργιων σχέσεων και η αντικατάσταση τους με άλλες. Τέλος η συναισθηματική κατάσταση ˙ όσο πιο φυσιολογικά και χωρίς προστριβές βιώνει τις κοινωνικές του σχέσεις κανείς τόσο πιο πολύ επιδιώκει και να τις συντηρεί, ενώ όσο πιο παθολογικές και διαταραγμένες είναι, τόσο πιο πολύ επιζητεί την αντικατάσταση τους. Έτσι εξηγείται και η τάση των παιδιών από διαταραγμένες και παθολογικές οικογένειες να γίνονται εύκολα μέλη παράνομων ή ακραίων κοινωνικών ομάδων, ομάδων που εύκολα τους αποδέχονται και τους αναγνωρίζουν.

Το εσωτερικευμένο κοινωνικό χωριό του καθενός μας, αναγκαστικά φιλτράρει όλες τις πληροφορίες που λαμβάνουμε καθημερινά από τον εξωτερικό κόσμο. Κατά βάση, κανείς ποτέ δεν μπορεί να έχει μία αντικειμενική γνώση και αντίληψη του έξω κόσμου, αφού όλες μας οι πληροφορίες φιλτράρονται και χρωματίζονται από τον «εσωτερικό μας κόσμο» που τις «λογοκρίνει», Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικές οι ομαλές και αρμονικές κοινωνικές σχέσεις ενός ανθρώπου, ειδικότερα στα πρώτα χρόνια της ζωής του, ώστε ο τελικός εσωτερικός κόσμος που θα δημιουργηθεί να προάγει την ασφάλεια, την συναισθηματική αρμονία, την αλληλεγγύη, τη δημιουργικότητα και την ορθή σκέψη του μετέπειτα ενήλικα.